یکی از حیاتی ترین غدد درون ریز بدن تیروئید می باشد که در سنین مختلف دارای نقش های متفاوتی می باشد. وزن تیروئید حدود 25 گرم است و در مردان بزرگتر می باشد و اندازه آن در زنان باردار و یا در دوران قاعدگی افزایش می یابد. تیروئید ممکن است به بیماری هایی دچار شود که بر عملکرد غده تیروئید تاثیر می گذارند.
غده تیروئید چیست؟
تیروئید غده ای است به شکل پروانه که در جلوی گردن در پایین حنجره و بالای استخوان های ترقوه قرار گرفته است. تیروئید دو نوع هورمون با نام های T4 و T3 تولید می کند که کارشان تنظیم چگونگی مصرف و ذخیره انرژی در بدن می باشد. در حقیقت این غده مسئول سوخت و ساز بدن است. عملکرد تیروئید با غده دیگری به نام هیپوفیز کنترل می شود که در مغز قرار گرفته است که با ترشح هورمون محرک تیروئید، باعث می شود که هورمون های تیروئید بیشتر تولید شوند. تیروئید می تواند دچار کم کاری یا پر کاری گردد. اختلالات تیروئید بسیار شایع است و عموما در خانم ها دیده می شود اگرچه ممکن است در هر کسی دیده شود، اعم از نوجوانان، کودکان، نوزادان و مردان نیز وجود داشته باشد. تقریبا از هر 20 نفر 1 نفر به نوعی از اختلالات تیروئید به صورت موقت یا دائمی دچار می شود.
عملکرد غده تیروئید چیست؟
تیروئید دو هورمون تولید می کند که به جریان خون ترشح می شوند. یکی از این هورمون ها تیروکسین است که 4 اتم ید دارد و اغلب T4 نامیده می شود. هورمون دیگر تری یودوتیرونین می باشد که از 3 اتم ید تشکیل شده است و اغلب T3 نام دارد. T4 در سلول ها و بافت های بدن به T3 تبدیل می گردد. T3 که از T4 به دست می آید یا T3 مترشحه از غده تیروئید از نظر بیولوژیکی فعال می باشند و فعالیت همه سلول ها و بافت های بدن را تحت تاثیر قرار می دهند.
وظیفه هورمون های تیروئید در بدن
هورمون های T4 یا به عبارت دیگر T3 ناشی از آن یا T3 که از غده تیروئید ترشح می شود، باعث تحت تاثیر قرار دادن متابولیسم سلول های بدن می گردد و به عبارت دیگر سرعت عملکرد سلول های بدن را تنظیم می کند. با افزایش ترشح هورمون های تیروئید، پر کاری تیروئید روی می دهد که باعث می شود سلول های بدن سریع تر از حد طبیعی خود کار کنند. در صورت وقوع این بیماری، افزایش فعالیت سلول ها یا ارگان های بدن رخ می دهد. برای مثال منجر به افزایش ضربان قلب یا فعالیت روده ای، یعنی افزایش دفعات دفع یا حتی اسهال شود.
از سوی دیگر کاهش تولید هورمون های تیروئید باعث کم کاری تیروئید شده که باعث کند شدن عملکرد سلول ها و ارگان های بدن می شود. این بیماری باعث می شود ضربان قلب کندتر از حد طبیعی شود و یا عملکرد روده کاهش بیابد و یبوست اتفاق افتد.
انواع اختلالات تیروئید
در غده تیروئید 3 دسته مشکل رخ می دهد:
- یکی از این مشکلات کم کاری تیروئید است که در آن غده تیروئید به دلیل کاهش توانایی، هورمون مورد نیاز را کمتر از مقدار طبیعی ترشح می کند.
- دسته دیگر از مشکلات پرکاری تیروئید است که در این نوع اختلالات، هورمون بیش از حد تولید می شود.
- دسته سوم نیز گره ها و توده های اضافی هستند که در این غده ایجاد می شود که برخی از آن ها بدخیم هستند و سرطان تیروئید نام دارند.
گره تیروئید برجستگی است که اکثرا از تیروئید نشات گرفته و داخل یا درون آن رشد می کند و معمولا ارتباطی با پرکاری یا کم کاری تیروئید ندارد. گره ممکن است منفرد باشد یا قسمتی از یک گواتر یا چند گرهی باشد. گره یک مجموعه متشکل از سلول های تیروئید است اما ممکن است حفره ای پر از مایع باشد که کیست نامیده می شود.
چه کسانی به بیماری تیروئید مبتلا می شوند؟
- زنان حدود 5 تا 8 برابر مردان به بیماری های غده تیروئید دچار می شوند.
- بیماری های غده تیروئید می تواند هر شخصی را تحت تاثیرقرار دهد از جمله زنان، مردان، نوجوانان، نوزادان و افراد مسن.
- این بیماری می تواند از بدو تولد وجود داشته باشد که بطور معمول کم کاری تیروئید است و یا با افزایش سن اغلب بعد از یائسگی در زنان ایجاد می شود.
در صورت شرایط زیر افراد در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری تیروئید هستند:
- سن بالای 60 سال به ویژه خانم ها
- سابقه خانوادگی بیماری های تیروئید
- مصرف داروی سرشار از ید مانند آمیودارون
- سابقه سرطان
- سابقه درمان بیماری های غده تیروئید مانند تیروئیدکتومی (برداشتن تیروئید با جراحی) یا پرتو درمانی
- بیماری های زمینه ای مانند کم خونی مانند پرنیشیوز، دیابت نوع 1، آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی، سندروم ترنر، نارسایی اولیه غده فوق کلیه، سندروم شوگرن و لوپوس
پرکاری تیروئید چیست
بیماری گریو بیماری است که در آن غده تیروئید پر کار می شود و هورمون زیادی تولید می کند. به این بیماری گواتر سمی نیز گفته می شود یعنی بزرگی غده تیروئید. در این غده ندول ها پرکار می شوند. به یک ندول، ندول تیروئید سمی با عملکرد مستقل می گویند در حالیکه به چندین ندول، گواتر چند ندولی سمی گفته می شود. تیروئیدیت یک بیماری است که ممکن است با درد یا بدون درد باشد. در این بیماری هورمون ها آزاد می شوند و در این غده ذخیره می شوند که در نهایت باعث پرکاری تیروئید در چند هفته یا چند ماه می شود. نوع بدون درد آن در زنان بعد از زایمان دیده می شود.
كم‌كاري تيروئيد چيست؟
در این بیماری غده تیروئید بی کفایت می شود، یعنی دیگر قادر به تولید هورمون های تیروئید به اندازه کافی نیست. از هر 100 نفر حدود 2 نفر به این بیماری مبتلا می شوند. البته درجات خفیف تری از این بیماری وجود دارد که شیوع بیشتری دارد. اگر کم کاری تیروئید درمان نشود معمولا شدیدتر می شود و شکایات ناشی از آن بیشتر می شود. در موارد کمی، عوارض تهدید کننده حیات مانند نارسایی قلبی و اغما دیده می شود. این بیماری با انجام آزمایش خون به راحتی قابل شناسایی و درمان می باشد.