دیابت یک بیماری مهم است که در آن بدن به دلیل میزان نبود میزان کافی از هورمون انسولین، قادر به کنترل قند خون نیست. رایج ترین مشکل پزشکی، دسیابت زمان بارداری است که 3.3 درصد از زنان باردار به آن مبتلا هستند. دیابت بارداری به این معنا است که قبل از بارداری و بعد از آن به دیابت مبتلا نیستید. با اطلاع از برخی نکات می توان سلامت بیشتر در دوران بارداری تصمیم کرد.
دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری نوعی دیابت است که به صورت ناگهانی در دوران بارداری بروز پیدا می کند. در آمریکا از هر 100 زن حامله، 3 تا 8 نفر به این دیابت مبتلا می شوند. دیابت به معنی این است که قند خون خیلی بالاتر از حد معمول می رود. بدن گلوکز را برای تامین انرژی مصرف می کند اما مقدار زیاد آن در خون می تواند مضر باشد بخصوص زمانی که فرد حامله باشد زیاد بودن گلوکز می تواند به جنین آسیب برساند. اگر مبتلا به دیابت نوع 1 یا 2 باشید و تصمیم به بارداری دارید پیش از آن حتما با پزشک معالج مشورت نمایید.
دیابت بارداری ممکن است قبل از بارداری نیز وجود داشته باشد اما اولین بار در دوران بارداری تشخیص داده شود. در صورتی که درمان نشود ممکن است باعث ابتلا به دیابت نوع 2 در عرض 15 تا 20 سال آینده فرد شود. اگر دیابت بارداری به خوبی مدیریت نشود کودک را نیز در معرض مبتلا شدن به این بیماری قرار می دهد و مادر و کودک هر دو دچار عوارض جانبی آن در دوره بارداری و بعد از زایمان خواهند شد.
علائم دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری خیلی کم دارای علائم می باشد و اگر علائمی را تجربه کنید احتمالا خفیف هستند. علائم دیابت بارداری شامل موارد زیر می باشد:
تاری دید، خرناس، خستگی، نیاز بیش از حد به ادرار کردن و تشنگی بیش از حد.
چه عواملی باعث دیابت بارداری می‌شوند؟
علت دیابت بارداری به طور دقیق مشخص نیست اما احتمالا در این امر هورمون ها نیز موثرند. در هنگام بارداری بدن برخی از هورمون ها را بیشتر تولید می کند. این هورمون ها شامل موارد زیر می شوند:
- لاکتوژن جفت انسانی (hPL)
- هورمون هایی که باعث مقاومت در برابر انسولین می شوند
این هورمون ها بر روی جفت که در بارداری تشکیل می شوند تاثیر گذاشته و باعث پایداری بارداری می شوند. با گذشت زمان این هورمون ها در بدن افزایش یافته و ممکن است بدن را در برابر انسولین که هورمون تنظیم کننده قند خون است مقاوم کند.
انسولین باعث می شود که گلوکز از خون به سلول ها انتقال پیدا کند و در آنجا برای تولید انرژی از آن استفاده گردد. بدن در بارداری نسبت به انسولین مقاوم شده تا گلوکز بیشتری در جریان خون وجود داشته باشد و به کودک منتقل گردد. اگر مقاومت به انسولین بیش از حد شدید شود ممکن است سطح گلوکز خون به صورت غیر طبیعی افزایش پیدا کند که این امر باعث دیابت بارداری می شود.
تشخیص دیابت بارداری
دیابت بارداری اغلب بدون علامت است به همین دلیل است که در زنان حامله بین هفته های 24 و 28 قند خون اندازه گیری می گردد. این کار در یک یا دو مرحله، با استفاده از محلول های قندی با غلظت های مختلفی (50، 75 یا 100 گرم) طبق نظر پزشک انجام می گیرد. دیابت بارداری ممکن است با افزایش شدید قند خون همراه و علامت دار باشد که در این صورت مادر نسبت به شرایط معمولی بیشتر گرسنه، تشنه و دچار تکرر ادرار می گردد. اما این موارد علائم شایعی در زمان بارداری هستند و الزاما نشانه دیابت بارداری نیستند. اما با این حال اگر خطر ابتلا به دیابت بارداری در مادر بیشتر باشد (مانند سابقه دیابت بارداری در حاملگی قبلی) یا علائمی از دیابت را داشته باشد (مانند وجود قند ادرار) اندازه گیری قند خون در اولین ویزیت زمان حاملگی و بعد از آن اگر نتیجه آزمایش اول منفی باشد بین هفته های 24 و 28 انجام می گردد. بالا بودن خفیف قند خون دلیلی بر ابتلا به دیابت بارداری نیست اما بیمار باید برای تشخیص قطعی طبق نظر پزشک دوباره آزمایش بدهد.
آیا می‌توان از دیابت بارداری پیشگیری کرد؟
نمی توان به طور کامل از دیابت بارداری جلوگیری کرد با این حال پذیرش عالدت های سالم شانس مبتلا شدن به آن راکاهش می دهد. اگر باردار هستید و یکی از عوامل خطر زای دیابت بارداری را دارید بهتر است با یک رژیم غذایی سالم و ورزش از مبتلا شدن به آن جلوگیری کنید. حتی فعالیت های سبک مانند پیاده روی مفید هستند. برای تشخیص و درمان دیابت بارداری، پزشکان و متخصصان زیادی از جمله متخصص زنان و زایمان، متخص غدد و متخصص حوزه دیابت بارداری به فرد کمک می کنند.
دیابت بارداری چگونه درمان می‌شود؟
اگر به دیابت بارداری مبتلا هستید برای حفظ سلامت و نوزاد خود باید قند خون خود را کنترل کنید به همین دلیل باید تغییراتی را در شیوه زندگی ایجاد نمایید. رعایت موارد زیر می تواند در کنترل دیابت بارداری کمک کند:
اهمیت ویژه به رژیم غذایی: پزشک معالج برای کنترل دیابت بارداری ممکن است فرد را به پزشک تغذیه ارجاع دهد. رژیم تغذیه باید به گونه ای باشد که بتواند کالری و مواد مغذی کافی را برای نوزاد در حال رشد فراهم کند. متخصص تغذیه با توجه به قد و وزن تعداد کالری مورد نیاز را اندازه گیری می کند. معمولا برای زنان با قد متوسط روزانه حدود 2200 تا 2500 کالری مناسب است اگر هم دچار اضافه وزن باشید کالری مورد نیاز حدودا 1800 می باشد. متخصص تغذیه احتمالا موارد زیر را پیشنهاد می دهد:
- کمتر از 10 درصد کالری مورد نیاز را از چربی های اشباع دریافت نمایید.
- کمتر از 30 درصد کالری مورد نیاز را از چربی ها دریافت کنید.
- 10 تا 20 درصد از کالری از منابع پروتئینی مانند پنیر، غذاهای دریایی، گوشت، تخم مرغ و حبوبات دریافت شود.
- 40 درصد کالری باقی مانده یا بیشتر از کربوهیدرات هایی مانند نان، پاستا، میوه، سبزیجات، برنج و حبوبات دریافت شود.
ورزش و فعالیت بدنی سبک: اگر پزشک تشخیص دهد، ورزش را بهطور روزانه در فعالیت های شما قرار می دهد. بهتر است روزانه 15 تا 30 دقیقه به ورزش سبک تا متوسط اختصاص داده شود تا بدن بهتر بتواند از انسولین استفاده کند و در نتیجه به کنترل سطح قند خون کمک شود. در مورد مدت زمان و انتخاب باید با پزشک مشورت شود.
بررسی قند خون: سطح قند خون با تغییر در برنامه غذایی و ورزش قابل کنترل است پس از میزان سطح قند خون خود اطمینان پیدا کنید. بهتر است میزان قند خون خود را قبل از غذا و یک یا دو ساعت بعد از غذا با دستگاه اندازه گیری قند خون خانگی بررسی و ثبت کنید.