در آمریکا سالانه بیش از 600 هزار جراحی فتق اتفاق می افتد که بسیاری از آن ها با روش مرسوم جراحی باز انجام می شوند. برخی از جراحی های این بیماری با استفاده از تلسکوپی به نام لاپاراسکوپ انجام می گیرند که در ادامه بیشتر به آن می پردازیم. در این مطلب با مشکل فتق آشنا خواهید شد.
فتق چیست؟
فتق یک نوع بیماری شکمی است که زمانی به وجود می آید که لایه های درونی عضلات شکمی ضعیف شوند و منجر به پارگی یا کشیدگی بیش ازحد در ناحیه جداره شکم یا دیافراگم شود. برای مثال قلب و ریه که در ناحیه قفسه سینه واقع هستند و کبد و روده های در ناحیه شکم قرار دارند. به دلیل اینکه بین حفره شکم و سینه اختلاف فشار وجود دارد، اندام های شکمی می توانند به داخل ناحیه سینه وارد شوند که به این حالت فتق می گویند.
دلایل و علل ایجاد فتق
ضعیف بودن عضلات و فشارهای شدید به آن ها به طورهمزمان آن را به وجود می آورد و سریعا یا به مرور زمان گسترش پیدا می کند. برخی از عوامل وارد آمدن فشار به عضلات و ضعیف شدن آن ها و بروز فتق شامل موارد زیر می باشند:
- افزایش سن
- بارداری، بخصوص چندین بارداری
- سرفه مزمن یا بیماری گرفتگی حاد ریوی
- بیماری مادرزادی که در دوران جنینی یا از زمان تولد ظاهر می شود.
- آسیب ناشی از مصدومیت یا جراحی
- تمرینات سنگین یا بلند کردن اشیای بزرگ با وزن زیاد
- یبوست که همزمان با حرکت روده باعث تحت فشار قرار دادن فرد می شود.
- ایجاد سیالات درون شکم یا آسیت
- چاقی یا اضافه وزن
علاوه بر این موارد، عوامل دیگری نیز وجود دارد که باعث افزایش خطر این بیماری می شود و شامل موارد زیر می شوند:
- بارداری
- فیبروزکیستیک
- بالا رفتن سن
- سیگار کشیدن که منجر به تضعیف بافت پیوندی می گردد.
- سرفه مزمن
- سابقه شخصی یا خانوادگی
- تولد به صورت نارس یا با وزن کم در هنگام تولد
- اضافه وزن یا چاقی
انواع فتق بر اساس محلی که اتفاق می‌افتند
- مغبنی که متداول ترین نوع آن می باشد.
- شکافی که در محلی که جراحی های قبلی انجام شده است رخ می دهد.
- نافی که در اطراف ناحیه ناف در اثر ناتوانی در پوشاندن عضلات این ناحیه به وقوع می پیوندد.
فتق نافی ممکن است در کودکان و نوزادان زیر 6 ماه اتفاق بیفتد که علت آن بیرون زدگی روده از جداره شکمی که در نزدیکی ناف است می باشد. ممکن است در هنگام گریه کردن نوزاد متوجه یک برآمدگی در نزدیکی ناف او شوید. این فتق، تنها نوعی است که اغلب بعد از 1 ساله شدن نوزاد و با قوی تر شدن عضله های جداره شکمی خود به خود از بین می رود. اما در صورتی که از بین نرود نیازمند جراحی می باشد.
- فتق بیضه که در مردان شایع است.
- ورم بیضه
- فتق رانی که در زنان شایع تر از مردان است و در قسمت بالای کشاله ران اتفاق می افتد.
- فتق دیافراگم یا هیاتال که در آن احشا شکمی می توانند از راه دیافراگم به درون قفسه سینه راه یابند.
- فتق اپیگاستریک که از پایین جناق سینه تا بالای ناف رخ می دهد.
علایم و نشانه ها
شایع ترین علامت فتق یک توده بیرون آمده در ناحیه آسیب دیده از بدن می باشد. فتق ممکن است باعث ایجاد دردهای بسیار شدید شکمی شود. علاوه بر این با ایجاد مشکلات جدی باعث نیاز به جراحی اورژانسی می گردد. از دیگر علائم این بیماری موارد زیر را می توان نام برد:
- احساس سنگینی در شکم
- بیرون زدگی یا برآمدگی فتق که به رنگ قرمز، بنفش یا تیره می باشد.
- وجود توده دردناک در ناحیه شکم
- وجود توده یا برآمدگی دردناک در کشاله ران یا ناحیه شکمی
- درد در ناحیه کشاله ران که با خم شدن یا بلند کردن اجسام سنگین بدتر می شود.
روشهای معاینه و تشخیص فتق
معاینه ایستاده: در این روش پزشک از بیمار می خواهد که بایستد و سرفه کند یا زور بزند. در حالت ایستاده این کیسه قابل لمس می باشد. این کیسه های کوچک در حالت سرفه کردن یا زور زدن به دست پزشک ضربه می زنند و قابل تشخیص می باشند.
در فتق های دیافراگمی و درونی که علائم و نشانه بیرونی ندارد، معاینه و تشخیص از طریق گاستروسکپی-آندوسکوپی معده و سونوگرافی انجام می گردد.
در روش سونوگرافی پزشک می تواند نوع و محل دقیق فتق را تشخیص دهد.
علاوه بر این روش ها، سی تی اسکن نیز باعث کمک به پزشک در چگونگی و محل دقیق می شود.
علل ایجاد بیماری فتق
فتق ممکن است در اثر وارد آمدن فشار زیاد به قسمت های دیواره شکمی ایجاد شود. از دیگر علل ایجاد بیماری فتق می تواند افزایش سن، برش یا ضعف مادرزادی عضلات شکمی نیز می تواند از دلایل بروز فتق باشند. سرفه مداوم، بلند کردن اجسام سنگین و مشکلات اجابت مزاج نیز باعث ضعف عضلات شکمی و از دلایل بروز فتق می باشد.
درمان
اگر بیمار بدون هیچ علائمی باشد و برای بیمار نیز مشکلی را ایجاد نکند، پزشک درمان خاصی را انجام نمی دهد. تنها کافی است بیمار نکات مراقبتی را رعایت کرده و در بازه های زمانی مشخصی نیز معاینه شود. اما اگر فتق بزرگ و یا دردناک باشد باید از متدهای درمانی استفاده شود. البته برخی از پزشکان نظرشان این است که برای جلوگیری از فشرده شدن روده و انسداد آن، فتق باید سریع تر عمل شود. آن ها اینگونه معتقدند که یک درمان ساده خیلی بهتر از جراحی باز اورژانسی است. بنابراین بهتر است برای درمان فوری یا صبر کردن با پزشک خود مشورت نمایید. فتق می تواند با استفاده از دو روش لاپاراسکوپی و جراحی باز درمان می شود.همچنین استفاده از فتق بند درمانی نیز توصیه می شود
لاپراسکوپی
در این روش به جای اینکه چند شکاف بزرگ ایجاد شود از چندین شکاف کوچک استفاده می گردد. به همین دلیل می توان گفت این روش نسبت به جراحی باز کمتر تهاجمی است. در این روش جراح با استفاده از یک دوربین کوچک و تجهیزات، به ترمیم شکاف فتق می پردازد. با استفاده از یک لوله، دوربین و یک نور کوچک به بدن بیمار وارد می شود. شکم با گاز پر می شود تا پزشک بتواند بهتر ببیند و به صورت راحت تر درمان را انجام دهد. همچنین اگر گاهی اوقات که در شکم یا کشاله ران بیمار از پیش زخم وجود دارد، با باز کردن همان نقاط می توان لاپراسکوپی را انجام داد.