اسکولیوز، انحراف و خمیدگی یک طرفه ستون فقرات است که در بیشتر مواقع قبل از زمان بلوغ رخ می دهد. در اغلب موارد اسکولیوز خفیف است اما ممکن است به مرور زمان و به همراه رشد کودک شدیدتر شود. این بیماری در موارد شدیدتر باعث بروز معلولیت می شود، در این حالت بیماری انحراف شدید باعث می شود که فضای قفسه سینه کم شود و باعث مشکل کردن کار ریه شود.
اسکولیوز چیست؟
ستون فقرات هر فرد انحناهای طبیعی دارد. این انحناها باعث گرد شدن شانه ها و فرو رفتن کمر به طرف داخل می شوند. برخی افراد دارای انحنا در طرفین ستون فقرات خود هستند که با راست نشستن و صاف ایستادن به راحتی اصلاح نمی شود. این انحنای جانبی ستون فقرات اسکولیوز نامیده می شود. اگر کسی که اسکولیوز دارد از ستون فقرات خود عکس رادیوگرافی بگیرد، ستون فقراتش به جای اینکه به صورت یک خط صاف دیده شود به شکل یا دیده می شود. این انحنا باعث کج به نظر رسیدن شانه ها و کمر شخص می گردد. در بعضی موارد ممکن است چند تا از مهره ها در اسکولیوز مقداری چرخیده باشند که باعث برجسته شدن بیشتر یک کتف به طرف مقابل می شود. اسکولیوز یک تعریف است نه یک تشخیص و در بیشتر از 80 درصد از موارد، دلیل به خصوصی برای این مشکل پیدا نمی شود. این نوع از اسکولیوزها، ایدیوپاتیک به معنی “ناشناخته” نامیده می شوند. این نوع از اسکولیوز در بین دخترانی که هنوز به بلوغ نرسیده اند رخ می دهد. عواملی که باعث کج شدن ستون فقرات می شوند عبارتند از: عوامل غیر طبیعی مادرزادی، عوامل ارثی، عوامل عصبی و … اما از طریق عواملی مانند وضعیت بد خوابیدن یا حالت بخصوص ایستادن، فعالیت های ورزشی و یا اختلاف طول اندام های تحتانی ایجاد نمی شود.
علت انحراف ستون فقرات چیست؟
این نوع تغییر شکل به دلیل یک اسکولیوز است که در کودکی همراه فرد بوده اما تشخیص داده نشده است. گاهی نیز به دلیل عواملی مانند پوکی استخوان، شکستگی های فشاری ستون فقرات، تخریب دیسک و یا ترکیبی از این موارد می باشد.
علائم اسکولیوز
علائم اسکولیوز شامل موارد زیر می باشد:
- لنگش
- درد
- بروز اختلالات نورولوژیک
- پیشرفت انحنا
انواع اسکولیوز
انواع اسکولیوز به شرح زیر می باشد:
اسکولیوز خفیف
اسکولیوز خفیف گونه ای از این مشکل را بیان می کند که در آن انحراف ستون فقرات و زاویه Cobb 20 درجه یا کمتر می باشد. این نوع از اسکولیوز باعث می شود که بیمار نتواند از توانایی های جسمی خود به طور کامل استفاده کند، همچنین دارای حالت اندامی نامناسبی است. این تغییرات که جنبه ظاهری بد و نازیبایی دارند در بیمار باعث اثرات روحی منفی می شوند. اسکولیوز خفیف در مراحل آتی زندگی باعث ایجاد مشکل می گردد، زیرا عدم تعادل های کوچک باعث می شود که مفصل ها دچار ساییدگی و همچنین گرفتگی عضلات می گردد.اسکولیوز خفیف با درد و ناراحتی های دیگر همراه است.
اسکولیوز متوسط
میزان انحراف ستون فقرات در اسکولیوز متوسط 20 تا 40 درجه است. در این مرحله استفاده از بریس به نوجوانانی که به این مشکل دچار شده اند توصیه می گردد. چرخش ستون فقرات فرد در اسکولیوز متوسط با توجه به اندام فرد مشخص می شود. در هنگام خم شدن، دنده ها و کتف رو به جلو هستند برای مثال در تست آدامز از پشت مشخص است و شانه ها در یک راستا قرار نمی گیرند.
اسکولیوز شدید
در اسکولیوز شدید زاویه Cobb در نوجوانان 40 تا 45 درجه می باشد و در بزرگسالان این زاویه 50 تا 55 درجه می باشد. چنانچه این اسکولیوز بسیار شدید باشد مشکلات جدی ریوی و قلبی بروز پیدا می کند. پس در درمان حالت شدید این مشکل نباید سهل انگاری شود. در این شرایط بریس برای جلوگیری از شدید شدن وضعیت اسکولیوز تجویز می شود اما نمی تواند آن را درمان کند و برای درمان آن باید جراحی انجام شود. جراحی به این منظور انجام می شود که اثرات اسکولیوز کاهش یابد یا در جهت معکوس کردن تغییرات باشد. اما باید گفت که جراحی همیشه در پیشگیری از پیشرفت این عارضه موفق نیست. به همین دلیل است که از دید متخصصان تشخیص و درمان زودهنگام بسیار مهم است.
درمان اسکولیوز (اسکولیوزیس)
- اگر شدت انحراف ستون مهره زیر 20 درجه باشد یا سن بچه نزدیک به سن بلوغ است در این صورت پزشک درمانی انجام نمی دهد و فقط بیمار را تحت نظر قرار می دهد. در این مورد پزشک هر 3 الی 6 ماه یک بار عکسبرداری از بیمار انجام می دهد تا اگر قوس شدیدتر شد درمان مناسب انجام گیرد.
- اگر شدت قوس ستون فقرات بین 25 تا 45 درجه باشد و بچه هنوز در سن رشد باشد پزشک معمولا برای فرد بریس تجویز می کند. هدف استفاده از بریس این است که تا زمان کامل شدن بلوغ، از بیشتر شدن قوس جانبی جلوگیری شود. بریس وسیله ای است که به دور کمر و تنه بسته می شود.
گاهی اوقات پزشک در بیمارانی که سن کمی دارند از بریس استفاده می کند تا زمانی که سن بیمار کمی بیشتر شود تا عمل جراحی روی او انجام گیرد. رایج ترین بریسی که در درمان اسکولیوز استفاده می شود بریس میلواکی است که از ناحیه لگن تا گردن فرد را گرفته و از کنار هم به قفسه سینه فشار وارد می کند تا انحراف جانبی اصلاح شود. این بریس باید تا پایان بلوغ پوشیده شود و در نهایت در یک بازه زمانی 6 تا 12 ماه کم کم کنار گذاشته شود.
- اگر شدت قوس ستون مهره بیش از 45 درجه باشد و بچه در سن رشد باشد ممکن است پزشک به عمل جراحی توصیه کند.
- در قوس هایی که بیش از 50 تا 55 درجه هستند و حتی اگر سن بچه کامل باشد ممکن است عمل جراحی انجام گیرد. در مواردی هم که حتی از بریس استفاده می شود اما باز هم بریس در حال شدیدتر شدن است هم از عمل جراحی استفاده می گردد.
یک مورد دیگر نیز که برای درمان اسکولیوز از عمل جراحی استفاده می شود این است که این مشکل به دنبال بیماری های عصبی یا عضلانی ایجاد شده باشد. این نوع از اسکولیوز پیش رونده است و در درمان با استفاده از بریس نتیجه مثبتی ندارد.
فیزیوتراپی و درمان کجی ستون فقرات
برای درمان کجی ستون فقرات از فیزیوتراپی می توان استفاده نمود. برخی از مواردی که برای درمان انحراف ستون فقرات موثر است شامل موارد زیر می باشد:
- درمان سندرم درد ستون فقرات
- بازگردانی زیبایی کلی ستون فقرات از طریق اصلاح پوسچرهای غلط
- جلوگیری یا کاهش پیشرفت انحنای اسکولیوز
- پیشگیری، درمان و اصلاح پوسچر غلط و مشکلات تنفسی
- تجویز تمرینات کششی در عضلات کوتاه شده و تمرینات تقویتی در عضلات ضعیف شده
- انجام درمان های دستی و ماساژ
- تجویز بریس های مناسب در صورت نیاز
گرما و سرما درمانی، الکتروتراپی، لیزر درمانی، US
منابع مورد استفاده