تنگی کانال دست یا سندرم تونل کارپال یکی از مشکلات شایع در دست و مچ است که معمولاً به دلیل فشار بر روی عصب مدین در ناحیه مچ دست ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث ایجاد درد، بی‌حسی و ضعف در دست و انگشتان شود. به طور کلی، تنگی کانال دست بیشتر در افرادی که حرکات تکراری دست و مچ دارند، مانند کارگران با استفاده طولانی‌مدت از کامپیوتر یا افرادی که در مشاغل فنی فعالیت می‌کنند، شایع است.
ساختار آناتومیک کانال کارپال
کانال کارپال یک مسیر باریک در مچ دست است که توسط استخوان‌های مچ دست و رباط‌های اطراف آن محدود می‌شود. این کانال از اعصاب و تاندون‌های مختلفی عبور می‌کند که مهم‌ترین آن‌ها عصب مدین است. عصب مدین مسئول انتقال حس از انگشتان شست، اشاره و میانه و همچنین کنترل برخی از عضلات دست است. هرگونه فشار یا فشردگی بر روی این عصب می‌تواند باعث اختلال در عملکرد دست شود.
علل تنگی کانال دست
تنگی کانال دست می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله:
- حرکات تکراری: یکی از علل اصلی تنگی کانال کارپال انجام حرکات تکراری با مچ دست است. به‌ویژه، در مشاغلی که نیاز به تایپ کردن زیاد یا استفاده از ابزارهای دستی دارند، احتمال بروز این مشکل بیشتر می‌شود.
- آسیب‌های مچ دست: هرگونه آسیب یا ضربه به مچ دست می‌تواند باعث ایجاد تورم و فشار بر روی عصب مدین شود و زمینه‌ساز تنگی کانال دست باشد.
- رایج‌ترین علل بیماری: شرایطی مانند دیابت، چاقی، بارداری، یا آرتروز می‌توانند به طور غیرمستقیم باعث ایجاد تنگی کانال دست شوند. این بیماری‌ها با تغییرات در ساختار بدن یا افزایش التهاب می‌توانند به فشرده شدن عصب مدین منجر شوند.
- ژنتیک: در برخی افراد، ویژگی‌های ساختاری دست مانند باریک بودن طبیعی کانال کارپال ممکن است زمینه‌ساز بروز این مشکل باشد.
علائم تنگی کانال دست
علائم تنگی کانال دست معمولاً به تدریج بروز می‌کنند و می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- درد و سوزش: یکی از شایع‌ترین علائم، درد یا سوزش در ناحیه مچ دست و انگشتان است که معمولاً به‌ویژه در شب‌ها تشدید می‌شود. این درد ممکن است به شانه یا بازو نیز منتقل شود.
- بی‌حسی و ضعف: بی‌حسی در انگشتان شست، اشاره و میانه از دیگر علائم تنگی کانال دست است. این مشکل می‌تواند بر روی توانایی گرفتن اشیاء و انجام کارهای روزمره تأثیر بگذارد.
- احساس “انگشت خواب‌رفته”: افراد مبتلا به این بیماری اغلب گزارش می‌دهند که انگشتانشان به طور موقت احساس بی‌حسی یا خواب‌رفتگی دارند.
- کاهش قدرت دست: به دلیل ضعف عضلات دست که تحت تأثیر فشرده شدن عصب قرار دارند، فرد ممکن است نتواند اشیاء را محکم نگه دارد.
تشخیص تنگی کانال دست
برای تشخیص تنگی کانال کارپال، پزشک معمولاً ابتدا تاریخچه پزشکی بیمار را بررسی کرده و سپس با انجام معاینات فیزیکی، به‌ویژه فشار بر روی مچ دست و بررسی حساسیت انگشتان، وضعیت عصب مدین را ارزیابی می‌کند. در بعضی موارد، پزشک ممکن است از آزمایش‌های تصویربرداری مانند MRI یا Ultrasound برای مشاهده وضعیت کانال کارپال و تعیین میزان فشار بر عصب استفاده کند. همچنین، آزمایش‌های الکترومیوگرافی (EMG) و سرعت انتقال عصبی (NCS) برای ارزیابی عملکرد عصب مدین نیز ممکن است انجام شود.
درمان تنگی کانال دست
درمان تنگی کانال دست بستگی به شدت بیماری و علائم فرد دارد. این درمان‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- استراحت و تغییرات در شیوه زندگی: اولین قدم در درمان تنگی کانال کارپال، استراحت دادن به دست و جلوگیری از انجام فعالیت‌هایی است که موجب فشار بر روی مچ دست می‌شوند. تغییرات در وضعیت کار و استفاده از مچ بندهای مخصوص می‌تواند به کاهش فشار بر روی عصب کمک کند.
- داروهای ضد التهاب: داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن می‌توانند برای کاهش درد و التهاب مؤثر باشند.
- فیزیوتراپی: تمرینات خاص فیزیوتراپی و ماساژ دست می‌تواند به تقویت عضلات و بهبود جریان خون در ناحیه مچ دست کمک کند.
- تزریق استروئید: در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است تزریق استروئید به مچ دست را برای کاهش التهاب و فشار بر عصب مدین تجویز کند.
- جراحی: در صورتی که درمان‌های غیرجراحی مؤثر نباشند و علائم شدید باقی بمانند، جراحی ممکن است ضروری باشد. جراحی معمولاً شامل باز کردن کانال کارپال برای کاهش فشار بر عصب مدین است.
نتیجه‌گیری
تنگی کانال دست یک بیماری شایع است که می‌تواند کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند به طور مؤثری از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و علائم را کاهش دهد. با رعایت نکات پیشگیرانه، مانند تغییر وضعیت‌های کار و استفاده از ابزارهای مناسب، می‌توان از بروز این مشکل جلوگیری کرد. در صورت بروز علائم، مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان به موقع ضروری است.