وقتی صحبت از حساسیت می شود بیشتر حساسیت فصلی، آبریزش بینی و عطسه در ذهن مجسم می شود اما حساسیت دارای انواع دیگری مانند حساسیت به غذا، حیوانات و دارو نیز وجود دارد. حساسیت دارویی با مصرف برخی داروها ایجاد می شود و به مقدار دارویی که بیمار مصرف کرده است بستگی دارد. حساسیت های دارویی مدتی بعد از مصرف دارو معمولا یک ساعت بعد خود را نشان می دهند.
حساسیت دارویی چیست؟
حساسیت دارویی یک واکنش بد نسبت به یک دارو است، که وقتی اتفاق می افتد که سیستم بدن به آن نوع دارو پاسخ دهد و اگر برای بدن مضر باشد با آن مبارزه می کند. علائم حساسیت دارویی شامل راش پوستی، خارش، تورم و در موارد شدید تنگی نفس و افت فشار خون است که باعث از بین رفتن شخص می شود. حساسیت دارویی یا آلرژی دارویی، همان عوارض جانبی داروها نیستند. عوارض جانبی یک دارو اثرات ناخواسته ای هستند که هر فردی که این دارو را می خورد تحت تاثیر قرار می دهد اما حساسیت دارویی فقط در برخی افراد دیده می شود.
حساسیت دارویی واکنش غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن نسبت به یک دارو است. هر دارویی بدون نسخه پزشک یا داروی گیاهی می تواند ایجاد حساسیت کند با این وجود حساسیت دارویی نسبت به برخی داروها بیشتر اتفاق می افتد.
علائم حساسیت دارویی
تیپ های مختلفی از دارو وجود دارد که می توانند علائم خود را داشته باشند. آلرژی فوری است و به سرعت بعد از مصرف دارو شروع می شود. معمولا در ساعت اول با دارویی اتفاق می افتد که شخص قبلا آن را بدون هیچ مشکلی مصرف نموده است. برخی از علائم حساسیت دارویی شامل موارد زیر می باشند:
- خارش پوست
- کهیر، تکه هایی از پوست معمولا قرمز و خارش دار هستند
- تب
- تنگی نفس
- تورم
- خس خس
- خارش چشم
- فلاشینگ یا قرمزی پوست
- آبریزش بینی
داروهایی که معمولا باعث حساسیت می‌شوند
اگر چه هر دارویی می تواند باعث واکنش آلرژیک گردد اما برخی از داروها بیشتر با آلرژی در ارتباط هستند که شامل موارد زیر می باشند:
- داروهای شیمی درمانی برای درمان سرطان
- آنتی بیوتیک هایی مانند پنی سیلین
- داروهایی برای بیماری خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید
- مسکن هایی مانند آسپرین، ناپروکسن سدیم و ایبوپروفن
تشخیص حساسیت دارویی
تشخیص دقیق حساسیت دارویی یک امر ضروری است. تشخیص اشتباه حساسیت دارویی ممکن است منجر به استفاده از داروهای مناسب یا گران قیمت شود. پزشک معاینه بدنی را انجام داده و سوالاتی را نیز از شخص می پرسد، جزئیات مربوط به زمان مصرف دارو، شروع علائم و بهبود یا بدتر شدن علائم نشانه های مهمی هستند که برای تشخیص پزشک مهم می باشند. پزشک ممکن است آزمایشات بیشتری را تجویز کند و یا فرد را برای انجام آزمایشات بیشتر به متخصص آلرژی ارجاع دهد. این آزمایش ها شامل موارد زیر هستند:
آزمایش پوستی: در این آزمایش پزشک متخصص یا پرستار مقدار کمی از داروی مشکوک را با استفاده از یک سوزن کوچک که باعث خراش پوست یا تزریق آن می شود روی پوست بیمار قرار می دهد. واکنش مثبت به این آزمایش باعث قرمزی پوست،تورم و خارش در ناحیه می گردد که این علائم نشان دهنده مبتلا بودن شخص به آلرژی دارویی می باشد. اما نتیجه منفی به این صراحت نیست. برای برخی داروها نتیجه آزمایش منفی این معنی را دارد که فرد به دارو حساسیت ندارد اما در سایر داروها ممکن است نتیجه منفی به طور کامل احتمال آلرژی را رد نکند.
آزمایش خون: ممکن است پزشک برای رد سایر شرایطی که می توانند علائم یا نشانه های آلرژی دارویی را ایجاد کنند آزمایش خون تجویز کند. در حالی که آزمایش خون برای تشخیص واکنش های آلرژیک به چند دارو انجام می گیرد اما این آزمایشات اغلب به دلیل تحقیقات نسبتا محدود در مورد میزان صحت آن ها معمولا مورد استفاده قرار نمی گیرند. اگر در مورد آزمایش پوست، نگرانی شدید وجود دارد ممکن است آزمایش خون انجام گیرد.
وقتی پزشک، علائم و نتایج آزمایش ها را مورد بررسی قرار داد می تواند به یکی از نتایج زیر برسد:
- حساسیت دارویی وجود ندارد.
- حساسیت دارویی وجود دارد.
- ممکن است حساسیت دارویی وجود داشته باشد اما اطمینان دقیقی درمورد آن وجود ندارد.
این نتایج به پزشک و شخص بیمار برای درمان می تواند کمک زیادی کند.
مدیریت و درمان حساسیت دارویی
اگر دچارحساسیت دارویی هستید اقدامات زیر را انجام دهید:
- با پزشک خود درمورد داروهای مرتبطی که نباید مصرف کنید صحبت کنید.
- برای اینکه برای کادر درمان حساسیت دارویی خود را مشخص کنید، گردنبندها یا دستبندهایی که مخصوص هشدار هستند را به همراه داشته باشید.
- حساسیت خود به یک داروی خاص و علائمی که تجربه کرده اید را با پزشک در میان بگذارید.
- با پزشک خود درمورد داروهایی که به جای داروهای ایجاد کننده حساسیت می توانند جایگزین شوند مشورت کنید.
حساسیت زدایی دارویی
انجام حساسیت زدایی برای بسیاری از داروها امکان پذیر می باشد. به صورتی که دوزهای دوبرابر دارو بعد از تست پوستی مثبت مکررا تجویز شده و تا رسیدن به دز درمانی ادامه می یابند. فرآیند حساسیت زدایی شبیه به تست پوستی است با این تفاوت که در تست پوستی وقتی علائم مثبت می شوند، تست متوقف می گردد اما در حساسیت زدایی با وجود نشانه های خفیف اولیه، تجویز دارو ادامه پیدا می کند. مکانیسم حساسیت زدایی به خوبی شناخته نشده است اما در برخی موارد به دلیل تخلیه گرانول های ماست سل صورت می گیرد.
فرآیند حساسیت زدایی دائمی نیست و تنها در مورد دزهای نگهدارنده روزانه کاربرد دارد. اگر دز نگهدارنده قطع شود باعث برگشت افزایش حساسیت نسبت به دارو در طی چند روز می شود و تجویز دارو کاربرد دارد. در طی چند روز، قطع دز نگهدارنده باعث برگشت افزایش حساسیت نسبت به دارو می شود و اگر دز نگهدارنده را قطع کنیم تجویز دارو نیاز به حساسیت زدایی مجدد دارد. داروهایی که حساسیت زدایی در مورد آن ها موثر بوده است شامل موارد زیر می باشند: آنتی بیوتیک های بتالاکتام، آلوپورینول و آسپیرین.
آیا آلرژی دارویی قابل پیشگیری است؟
اگر آلرژی دارویی دارید بهترین راه برای پیشگیری از آن دوری از عواملی است که ایجاد کننده آن می باشند یعنی داروی خاصی که به آن آلرژی دارید. اقداماتی که می توانید انجام دهید شامل موارد زیر می باشند:
- نشانه یا یادداشتی به همراه خود داشته باشید تا در موارد اورژانسی کمک کننده باشد.
- کادر درمان را از آلرژی خود مطلع کنید و مطمئن شوید که در پرونده تان ثبت شده است و ان را با پزشک متخصص و یا داندانپزشک نیز درمیان بگذارید.